E por muito tempo: porque começou como Ministro da Governaçom nessa Espanha sem Franco mas com franquismo, e o seu reinado seguiu durante mais de 30 anos, soterrando a maioria dos seus opositores, e ocupando altos postos de poder.

A República Italiana, que tam pouco democrática nos parecia até agora com Berlusconi, e nos continua a parecer bem pouco com a tecnocracia eleita a dedo de Monti, polo menos tem umha Constituiçom na qual nom tem participado nengum fascista, redigida polos partisanos, guerrilheiros antifascistas. E nunca se gabaria de que um fascista sequer a rozou. Polo menos executou ou castigou aos máximos responsáveis do fascismo. Polo menos lhes tirou o dereito a voto e a ser eleitos por bastante tempo. Polo menos apagou a sua memória e honores de ruas, praças e colégios. Polo menos pediu perdom polas suas vítimas. E polo menos proíbe as manifestaçons fascistas, e a mesma refundaçom do partido fascista. O mesmo, em parecidos termos, é extrapolável à Alemanha. Todos esses, artigos que nom possui a nossa "Carta Magna".

Podemos nós dizer isso?

Fraga, ministro da Gobernación, vicepresidente do governo, ministro de Información, ao longo de distintas etapas, tivo responsabilidades políticas moi importantes na cúpula do poder franquista. Ele sempre o foi, nunca o negou, e nunca se arrependeu ou condenou o regime que o ascendeu ás máis altas cotas de poder, por moito que os meios "oficiais" o pinten como un "reformista", un "aperturista", un pai da Constitución, da Democracia, da Galiza moderna! Simplemente soubo aproveitarse dos tempos, ir a compás e integrar astutamente o aparato fascista nas novas estruturas democráticas que xa eran inevitables. Refundar a dereita, non baseándoa en principios moi éticos, precisamente, dende o momento en que non condena o réxime anterior; senón lavándolle a imaxe con fins exclusivamente electorais: que se autonomista, galeguista, reformista, centrista (existe iso?) e non sei cantos adxectivos máis, pero dereita ao fin e ao cabo. Dereita rancia, autoritaria, inhumana. Dereita cómplice co franquismo, e herdeira del. E un perfil de dereita ben pouco democrática, como amosou no seu estilo de "gobernar", inspirado sen dúbida no do seu mentor, que fixo de Galicia o seu miniimperio caciquil durante tres lexislaturas, por moito que o pobo galego o votara en masa. Tamén Hitler foi elixido democraticamente.

Fraga, non esquecemos. Por moito que moitos queiran borrar o teu pasado, soterrar os centos de miles de vítimas do réxime do que ti participaches e que defendiches até a morte. Non esquecemos os teus mortos, eses mortos que te perseguirán aí onde esteas, polas noites, polos días, de "man dereita" do deus que ti puxeches por enriba de calquera persoa, porque de seguro que ocuparías un cargo de poder alí onde fores, no mesmísimo ceo, ou no máis fondo dos infernos, que é onde merecerías ir.

Non te esquecen as almas de Grimau, militante ao que tiraches pola ventá, e logo tentaches facer pasar por un suicidio, e aínda tiveches o descaro de dicir que recibira un "trato exquisito"; tampouco a de Ruano te esquece. Tras dispararlle, arroxástelo dende un sétimo piso. Logo mobilizaches ao diario ABC para que presentara o crime como un suicidio. E aínda tiveches a desvergoña e crueldade de chamar ao seu pai e ameazalo para que deixase de protestar. Recordándolle que tiña outra filla. Non fora ser que tamén a esnaquizases, non si?

Nin os obreiros de Vitoria, contra os que abriches fogo indiscriminadamente. Ti os gaseaches e os fixeches abandonar o edificio, disparando a continuación contra eles, matando a cinco persoas, e deixando feridas outras moitas. Tamén é obra túa a matanza de Montejurra, e quen sabe cantas máis que non coñecemos. Ti rapaches o pelo ás mulleres dos mineiros, só por denunciar as torturas e abusos cometidos contra os seus homes, e tiveches o "valor" de xustificalo ante Bergamín. Ti asinaches as últimas sentenzas de morte do franquismo, entre elas a de Salvador Puig Antich.

Non te esquecen os medios secuestrados ou pechados, os xornalistas, activistas e demais cidadáns ameazados, reprimidos, apresados. Cómplice cando non asinante de sentenzas de morte, fusilamentos, garrote vil, cárceres, campos de concentracións, despidos, deportacións, exilio, Tribunais de Orde Pública, e todo tipo de violacións aos máis básicos dereitos humanos.

Non te esquecen os miles de compatriotas que morreron no exilio ou por fin na súa terra, da que nunca deberan fuxir, pero todos no máis segredo dos anonimatos, moitas persoas que chegaron a dar a súa vida ou morte polas demais, mentres que ti morriches na cama, coma o teu mestre, e como o teu admirado Pinochet, do que só dixeches que cometera "algúns excesos". Ti xustificabas o uso da forza e a autoridade por calquera cousa, polo teu capricho ingobernable, polas túas insaciables arelas de poder. "A rúa é miña", din que dicías, e eu o creo, porque calquera podería dicilo remitíndose ás túas obras.

Cando era tan só un adolescente, cando non lera aínda as atrocidades que cometera, porque os teus libros de texto que nós estudabamos tampouco as mencionaban, e en cambio te louvaban convenientemente; cando aínda non tiña conciencia da túa iniquidade, tampouco representabas nada bo para nós, os novos. Nin sequera nesta suposta "democracia", produto da fraude histórica da Transición, soubeches nin quixeches ser demócrata. Non basta aceptar as regras do xogo, por conveniencia e oportunidade, por non dicir oportunismo. Notábanseche os aires autoritarios no menor detalle, no trato cotián até cos do teu mesmo pau; fuches un machista, homófobo exaltado; patriota da morte, censor da vida. Dominaches ao teu antollo unha Galicia mísera e arruinada polos teus, e inzáchela de eucaliptos, chapapote, feísmo, rías contaminadas e parques eólicos, sen xeito nin orde, a que sempre lle quixo impór ás persoas. Ti trazaches autoestradas, tendidos eléctricos, teléfonos polas aldeas, e fixéchelles crer aos velliños que ti eras o que trouxera o progreso ao país, para arrastralos logo a votarte, mesmo da man, até a porta do colexio electoral, e conquistar, a pé de urna e golpe de papeleta, e axudado sempre polas túas redes clientelares e os teus medios de comunicación adictos, mercados con subvencións, as maiorías absolutas das que te gababas, ríndote da ignorancia dun pobo domado e domesticado. Ao que fixeches crer que apoiar a Cultura, con maiúsculas, era contruír un mausoleo faraónico derrochando millóns de cartos públicos, mentres deixabas morrer de fame os artistas e intelectuais; ou que construír e construír centrais, ou permitir desastres como o do buque Prestige, era traer o Progreso, cando en realidade era estragar o patrimonio medioambiental do país, a mar e a terra, os nosos símbolos ancestrais. Por último, e seguro que me deixo algo, as túas fascistas declaracións contra comunistas e nacionalistas; a legalización dos primeiros era "o maior golpe de estado"; aos segundos, "traidores a España e á Constitución, "habería que penduralos". Porque ti sabías distinguir unha persoa de ben, "don Manuel", e "Franco foi un gran home, o maior e máis representativo dos españois do século XX, un dos mellores gobernantes que tivemos na nosa historia". Un home de Estado e un dos galegos máis influíntes da Historia, como te retrata tamén a maioría da prensa, nun exercizo de apoloxía e intoxicación infames.

Cando eras presidente da Xunta, cando acabábamos tan só de asomarnos á vida e non tiñamos nin idea de política, nin conciencia social, tampouco nos producías moita simpatía. Aos teus novecentos anos, viámoste como un dinosaurio completamente alonxado da xuventude, da nosa mentalidade, o noso tempo e os nosos problemas. Um velhinho venerável e matusalénico, traballador incansável, como Franco inaugurador de pántanos percorrias a Galiza e o mundo à velocidade da luz, ou do carro oficial; unha metralleta de frases reacionárias e casposas, procedentes doutro tempo remoto, anterior e esquecible, mais graciosas e entranháveis, como o avó entranhável e cascarrabias que a todos amola mas todos agradecen, na súa cualidade de Pai de todos nós, oh fillos da Democracia Constitucional e Monarquía Parlamentaria. Da Constitución patriarcal, amnésica e conservadora do 78, que a imensa maioría dos "espanhois" atuais e a totalidade dos mozos e mozas non pudo votar, desenhada entre outros por "don Manuel", redator dos seus artigos máis rancios e imobilistas, involucionistas. Dentro da Galiza, muitos o apoiaban, outros rían dele, poucos loitaban; fóra, sinalábannos e perguntábannos por sistema, cando se decataban de que éramos galegos: "Ah, e por que votades no Fraga? Que nacho, nom é?" A mesma vergonha que a dos italianos com Berlusconi.

Um dinossauro, un inválido, un ancián desposuído xa das facultades corporais, o único que tiñas até ese momento, porque de alma carecías, ideais e corazón tamén. O último eslabón entre a ditadura e a democracia, o vestixio dun tempo pasado e peor, unha "rara" avis, un "fósil" do franquismo, unha reliquia. O último residuo vivo do fascismo hispánico. Contigo morreu o último resto do réxime, o derradeiro actor vivo en activo desa época, pero non o fascismo, que segue presente. En moitas actitudes, palabras e feitos dos do teu partido, e en xeral do sistema político que padecemos. Na submisión e apatía da sociedade, cega e xorda, que mañá acudirá á última misa e acto no teu honor, en honor dun fascista. Tres días de loito oficial por un asasino, e por don Isaac Díaz Pardo nin un só.

Mais non son eu o que se vai alegrar porque volvas á terra, de onde nunca deberas saír. Non, porque morriches na cama, sen ser julgado, cando por fin un país digno como a Arxentina conseguira abrir unha causa contra ti, e algúns galegos se uniran para recuperar a súa dignidade, nun país no que denunciar o franquismo aínda é estigma e tabú.

Por isso, morra Fraga, mas non a raiva, e descansemos en paz dele.

O cidadao seguía submido no seu sono/sonho de democracia.

E quando despertou, o dinosauro já partira, mas o Jurásico continuava ali.