Neste sentido, faise necesario traer á tona algúns presupostos e camiños de investigación que permitan repensar o valor da chamada "literatura periférica" ​​ea súa contribución ao proceso de identificación dos suxeitos.

Para tanto, apropiarse nos-emos do movemento literario coñecido como Nova Narrativa Galega cuxos autores loitaron firmemente para manter viva toda unha cultura. Dentro dese paradigma, é importante facer un pequeno collido do desenvolvemento da literatura galega durante o século XX a fin de demostrar os avances da arte literaria galega.

O inicio do século XX foi marcado por unha especie de rexurdimento cultural na sociedade tradicional galega, pois os medios de produción desenvolvíanse a todo vapor, ademais viuse en Galicia un intenso proceso de urbanización advindo de mellores condicións das máquinas, do traballo e da renda.

No que respecta ás artes e á literatura en concreto, entendemos un intenso labor para escribir en galego afim de buscar unha identidade galega que se iniciou o século XIX, sobre todo logo da publicación de Cantares Gallegos (1863) de Rosalía de Castro.

Hai que atentar para algúns acontecementos históricos que influenciaron toda a produción literaria dese século. Un deles refírese á creación das Irmandades da Fala, unha especie de organización creada por intelectuais e estudantes que visaba problematizar a sociedade galega en varios aspectos. Esa organización tiña un carácter nacionalista, é dicir, enxergava Galicia como unha nación independente de España.

"... A Irmandade Nacionalista Galega, encabezada por Vicente Risco ... os intelectuais centrarán o seu labor no eido cultural, producindo froitos tan logrados que mesmo hai estudiosos que cualifican a etapa que vai dende comezos da década dos vinte acta a Guerra Civil como un segundo rexurdimento "(VILAVEDRA, 1999, p. 171)

Hai momentos históricos cuxas institucións políticas e sociais sofren unha intensa transformación. Un deses momentos relación á Guerra Civil Española que provocou numerosas cambios no facer literario galego, poñendo-a nunha posición periférica en relación á chamada Literatura Universal, ademais a ditadura de Franco conduciu Galicia, a súa lingua ea súa literatura a un estado de case desaparición.

A principios do século XX desenvolveuse en Galicia un tipo de literatura que tiña como principal función demostrar e recuperar a identidade galega. Neste sentido autores como Castelao, Ramón Otero Pedrayo e Rafael Dieste foron de vital importancia, posto que as súas obras representaban un extenso tratado sobre a terra, a cultura, a lingua e ao pobo galego.

Ademais das Irmandades da Fala, deber-se-ia citar o intenso labor do Grupo Nós ou Xeración Nós, especie de Escola Literaria que adquiriu ámbitos expresivos través do carácter ruralista, quere dicir, a Xeración Nós privilexiou na súa produción unha Galicia máis rural, tendo o labrego, o campesiño como figura central e como representación máxima da identidade galega.

"A aparición dunha xeración que deu en explorar con rigor outras formas literarias diferentes da lírica estivo condicionada polas transformacións operadas no seo da sociedade galega, e pola crise sociopolítica europea, posta de relevo Coa Primeira Guerra Mundial e a revolución en Rusia" (Izquierdo, 2000, p. 261)

Outro acontecemento importante no que respecta á produción literaria galega de comezos do século XX é a literatura producida no exilio. Coa Guerra Civil, moitos galegos foron forzados a atravesar o océano nunha viaxe ao descoñecido. Atoparon refuxio sobre todo en América do Sur, máis especificamente na cidade de Bos Aires. Na capital Arxentina, un grupo de intelectuais comeza a traballar en prol da cultura galega. Nesa época xorde o Centro Galego de Bos Aires, institución responsable do acollida dos recén chegados. Ademais da función de abrigo, o Centro Galego serviu de base para unha intensa produción literaria en galego. Poder-se-ia citar a figura maxistral de Castelao que publicou numerosas obras en lingua galega e presidiu o Centro durante algúns anos.

Neste sentido, é necesario resaltar a importancia da Revista Nós cuxos intelectuais centráronse o seu traballo na cultura e lingua galega, producindo obras tan importantes que fixeron a literatura galega sobrevivir aos masacres da Guerra Civil e da tristeza do exilio.

"En Nós colaboraron practicamente tódolos intelectuais das Irmandades e, aínda que o consello de redacción estaba formado polo que Hoxe se coñece como Grupo Nós, foi Vicente Risco quen mantivo sobre a publicación un control permanente. A revisado supuxo un importante pulo ó erguemento dunha cultura literaria e humanística da Calidade en lingua galega "(VILAVEDRA, 1999, p. 109)

A través de todo o traballo desenvolvido polos autores da Xeración Nós, rexorde en Galicia o problema de identidade, é dicir, as obras desenvolvidas nesa época reflicten sobre o que é ser galego. Pódese dicir que estamos ante un segundo Ressurdimento, movemento literario do século XIX, que tivo como figura central escritora Rosalía de Castro. A súa obra Cantares Gallegos demostra o que é ser galego e elucida tamén a tristeza dos galegos que están lonxe da súa terra.

"O problema da identidade é o detonante da [conversión] oh galeguismo de moitos deles, aparece reiteradamente tratado nos seus propios textos. Neles relatan a sua descuberta de Galicia como refuxio ante a Invasion (percibida por eles como agresiva e alienante) da modernidade, ante a cal calquera intento de salvación individual pasaba necesariamente pola colectiva "(VILAVEDRA, 1999, p. 173)

Entendemos, nese período, o cultivo dunha prosa ficcional e, incluso, non ficcional. Logo, a tan famosa lírica é deixada de lado para dar lugar a unha produción en prosa. Neste sentido, o xénero do ensaio foi de vital importancia para reflectir ese estadio da literatura galega, posto que aborda cuestións de identidade e nacionalismo galego.

"Explícase Así o predominio, dentro do xénero ensaístico, dos chamados [temas nacionais], que terían os seus máximos exponentes nesas magnas obras que foron Terra de Melide (1933) do Seminario de Estudos Galegos, Síntese xeográfica de Galicia (1926) de Otero Pedrayo ou a impresionante Santa Marta de Moreiras ... "(VILAVEDRA, 1999, p. 174)

Como se dixo anteriormente, a América Latina serviu de refuxio para os galegos que fuxiron da barbarie fascista. Dentro dese paradigma, é importante resaltar a creación do Editorial Galaxia que naceu como unha alternativa para a produción literaria galega e emitía, de certa forma, unha visión interesante da cultura galega e inscribiuse no proxecto "culturalista" elaborado por Ramón Piñeiro cuxo traballo valorou a problematização da cultura, da lingua e do pobo galego.

É importante sinalar que un dos primeiros proxectos do Editorial Galaxia refería á unha publicación periódica sobre a cultura galega, mentres a lexislación vixente non permitiu a creación de novas revistas e coa intención de burlarse tal prohibición, os autores e editores de Galaxia crearon a colección Grial que era composta de cadernos de temas variados. Polo tanto, viuse que a Sudamérica, sobre todo Bos Aires permitiu que a cultura galega continuase viva.

"... Entre 1940 e 1944 publícanse en América 18 libros en galego, os que haberia de engandirlles moitos Máis en castelán de autores vivos como Rafael Dieste ou Otero Pedrayo, asi como as reedicións de clásicos como Sarmiento, Murguía e Vicetto. Acheguémonos pois brevemente a algúns dos nomes e das empresas que fixeron Posible esta tarefa de supervivencia cultural "(VILAVEDRA, 19999, p. 214)

É frutífero sinalar que as forzas fascistas de 1936 case derrubaron todo un traballo iniciado na Xeración Nós, posto que todas as institucións e editoriais de selo galego ou galeguista foron totalmente prohibidos e caeron na clandestinidade. Así como a lingua galega que foi albo de intensos ataques e desprezo, como podemos notar nunha nota dun xornal sindical da Coruña.

"Hable bien. Sea patriota. No sea bárbaro. Es de cumplido cabaleiro que Ude hable Nuestro idioma oficial, o sea, el castellano. Es ser patriota. Viva España y la disciplina y Nuestro idioma cervantino. Arriba España! (Prensa Sindical, La Coruña. In: VARELA, 1994, p. 300)

Neste sentido, a literatura galega tivo que gardar as súas forzas no traballo exercido polos exiliados, sobre todo en Bos Aires cuxa produción rendeu obras inmortais. Artistas como Luís Seoane cantaron o valor do exiliado e esas voces foron responsables da supervivencia dunha literatura tida como bárbara, marxinal.

Na prosa, é importante mencionar as obras de Álvaro Cunqueiro cuxa produción literaria cun certo carácter vangardista "e neotrobadoresco da preguerra" (VARELA, 1994, p. 305) trouxo á literatura galega unha obra nos moldes do realismo e do fantástico.

"... Cunqueiro retoma en parte, unha vez máis para a literatura galega, elementos da antiga materia de Bretaña, se ben agora desenfadadamente galeguizado e posto en rexistro familiar cada vez que os personaxes de Merlín e dona Xenebra viven en lugares perfectamente localizables polo lector galego e estan desprovistas de gran parte do seu envaramento e auréola míticos, aínda que non totalmente "(VARELA, 1994, p. 306)

Álvaro Cunqueiro consegue a fascinación do público lector grazas a creación de escenarios perfectamente recoñecibles, por outra banda, el consegue atención a través dunha escritura exóticas suxeridos pola pronuncia dos nomes propios. Engadida a todas estas características, o autor centra no comportamento dos personaxes, mostrando o seu lado interior, o seu lado inconsciente. Dentro dese paradigma, a figura de Cunqueiro é de extrema, posto que este revisou á unha literatura case morta unha vida sen límites.

Con este novo "renacer" a literatura galega camiña cara a un novo Rexurdimento tanto literario como cultural, iniciando coas producións da década de 1950 e 1960 que revivem a temática do que é ser galego, da importancia da lingua e, sobre todo, da vitalidade do acto de escribir en galego co seu poder de transformación social.

A literatura desenvolvida nas décadas de 1950 e 1960 demostran, de certa forma, unha primeira tentativa de "renovación radical técnica e temática do discurso narrativo galego" (VILAVEDRA, 1999, p.254). Este intenso proceso de mudanza ocorreu noutros sistemas literarios, principalmente coas novelas de Kafka, Joyce e Faulkner cuxa enfoque temático sufriu un intenso impacto no que respecta á concepción tradicional de narrrativa.

Ademais, observou-se en Francia un movemento cuñado de Nouveau Roman Français cuxos autores Nathalie Sarraute, Claude Simon, Michel Butor e Alain Robbe-Grillet loitaron por cambios no modo tradicional de se concibir os límites da narrativa. A figura de Kafka é emblemática, xa que problematiza toda a noción de personaxe, narrador e da propia narrativa, facendo-nos repensar moitos conceptos tidos como sólidos e sagrados para a crítica.

A Nova Narrativa Galega xorde dentro dese panorama de influencias que busca redefinir e, á vez, dar unha nova "roupaxe" á narrativa tradicional. A través da influencia, sobre todo do Nouveau Roman, escritores galegos como Gonzalo Mourullo, Carlos Casaras, Xohana Torres e Xosé Luís Méndez Ferrín inician en Galicia algúns cambios na narrativa. Neste sentido, a Nova Narrativa debe ser encarada como un movemento literario, posto que ten unha delimitación de tempo, de obras e de temática. Non cabe discutir aquí os criterios que fan de algo un movemento literario, con todo a partir da cosmovisión dalgúns críticos galegos, entre eles Manuel Forcadela, Dolores Vilavedra e Anxo Tarrío Varela.

"A Nova Narrativa Galega aparece definida como movemento Literario non só polas súas características compartidas por un conxunto de obras de marcado carácter anovador incluídas baixo tal etiqueta, senon polos vencellos biográficos e ideolóxicos que unen os seus autores e que mesmo permitirían consideralos como unha xeración, de non ser polo axiña que diverxeron os seus guións literarios "(VILAVEDRA, 1999, p. 254)

Manuel Forcadela, crítico literario galego, é máis enfático ao delimitar o período da chamada Nova Narrativa Galega.

"Chamamos Nova Narrativa Galega (NNG) a un conxunto determinado de textos vinculados a un grupo, tamém determinado, de autores, que se publican en Galicia entre 1954 e 1980 e que, tamto polas súas características estéticas como pola Concepción particular da literatura que deles se desprende, supón un dos fitos máis importantes dentro da tradición literaria galega moderna. Canda falamos dos textos que se publican estámonos a referir a un grupo delimitado de obras, escritas por homes e Mulleres cuñas características xeracionais e de Formación moi concretas, e non ao conxunto global de textos narrativos publicados entre às dúas datas que, como é obvio, obedecen a moi distintas perspectivas e pertencen tamém a outros autores "(Forcadela, 1993, p.9)

Vale destacar que moitos dos escritores que formaron parte da Nova Narrativa foron participantes das Festas Minervais de Santiago de Compostela cuxa amplitude revelou diversos nomes da literatura galega contemporánea. Cumpre aínda ter en conta o carácter urbano que esa narrativa tivo. Mentres, a Xeración Nós, apropiouse da figura do labrego para reflectir a identidade galega, a Nova Narrativa trae o elemento urbano, como unha forma de levar a literatura ao mundo. Nunha entrevista, Xosé Luís Méndez Ferrín (2) elucida a importancia de se traducir obras en galego para o doutras linguas, de cara sempre o recoñecemento.

De entre as principais características deste movemento, podemos destacar algunhas. En primeiro lugar, rexeita-se de forma intensa a lóxica tradicional da narrativa, tanto no que respecta á temporalidade como no que respecta á temática, ademais, obsérvase unha multiplicidade de voces narrativas que, ás veces, provoca unha certa confusión para un lector non familiarizado. O "emprego do monólogo interior e do stream of Consciousness, asi como reiterado á técnica epistolar, todas elas estratéxias desintegradoras da unicidade do suxeito" (VILAVEDRA, 1999, p. 256)

É importante resaltar tamén como característica esencial deste movemento, a perda da dimensión temporal da narrativa e dos espazos narrativos, é dicir, hai unha especie de borrado do tempo e do espazo. Nalgúns casos, como a narrativa ferriniana, entendemos que o tempo e ao espazo asumen roles similares aos de personaxes.

Dentro dese período, hai que destacar a figura de Gonzalo Mourullo cuxa obra Nace un árbore (1956) serve como divisor de augas entre a narrativa desenvolvida ata entón e Nova Narrativa Galega. Mourullo a través da técnica epistolar consegue traer un novo aire á literatura galega.

Pero será a través da figura e das obras de Xosé Luís Méndez Ferrín que o movemento da Nova Narrativa Galega gañará madurez. En Percival e outras historias (1958), Ferrín reúne un conxunto de relatos breves unha temática de base artúrica buscando repensar a nova escrita galega. En O crepusculo e as formigas (1961), o autor, aínda máis consciente exhibe o seu dominio sobre diversas técnicas narrativas, abordando temáticas como a violencia, o terro e as indagacións sobre si.

"As inquendanzas creativas deste autor levarano a ensaiar en Arrabaldo do Norte (1964) o xénero da novela obxectalista, herdanza directa do [Nouveau Roman] e caracterizada por focalizar sobre acontecementos e personaxes un punto de vista cousificador, semellante ó dunha Cámara cinematográfica que neste caso acompaña o kafkiano deambular Dun misterioso personaxe: o intento terá continuidade na que posiblemente sexa a novela do grupo que Mellor reproduce os parámetros obxectalistas "(VILAVEDRA, 1999, p. 258)

Rodrigo Barreto da Silva Moura é investigador de Literatura Galega e Portuguesa Actual, sobre todo o estudo comparado das obras de José Saramago e Xosé Luís Méndez Ferrín. É Mestre pola Universidade do Estado do Río de Xaneiro e profesor de lingua francesa.