Por iso chegou a hora de que a esquerda en xeral adopte unha sa dose de realismo. Hai que pór os pés na terra e recoñecer que non existe unha vía fácil nin rápida á transformación social que moitos buscamos. A evidencia histórica é abafadora neste sentido: despois de século e medio de experimentos e propostas de todo cuño, ningún dos moitos partidos que se presentaron ás eleccións con propostas de cambio social (e mira que son!) logrou os seus obxectivos a través das institucións.
Nin sequera cando alcanzaron o poder, conseguiron por si sós (isto é, sen unha forte mobilización que lles apoie na rúa) realizar ningunha das modificacións que se propuñan de partida. Efectivamente, a historia demostra que a vía institucional, a participación en eleccións e a ostentación de cargos, non son en absoluto formas de consolidar a capacidade política conseguida mediante a mobilización e a participación, senón ao contrario, a mellor maneira de dilapidala. Exemplos hai moitos, desde o propio PSOE, que leva desde 1879 causando vergoña allea, até o máis recente exemplo de Syriza en Grecia. Gañar unhas eleccións non é fácil, de seu, pero mesmo cando se consegue, o camiño ás transformacións que se propoñen segue sen estar despexado.
Non, non existe unha vía rápida á transformación social e, desde logo, esta non pasa polas institucións. Hai que ser realistas e recoñecelo así. Nunca faltaron propostas de cambio de todo tipo, desde as simples chamadas á rexeneración democrática ou contra a corrupción até plans para acabar co capitalismo. E con todo, víronse incapaces, por si mesmas, de saír do anonimato político ou de ter a forza suficiente para impor estas modificacións a un sistema que se resiste a toda alteración, aínda que só sexa por inercia social. A nivel global pódese comprobar que, cando algún partido ruturista despuntou, fíxoo levantado por unha extensa mobilización nas rúas ou polo menos grazas a un clima político participativo. Só cando existe unha potente forza externa ao propio sistema electoral democrático, pode aparecer un actor social con capacidade de romper as dinámicas compracentes e inherentemente conservadoras do parlamentarismo. Os partidos políticos que xorden ou medran á calor das mobilizacións e as protestas son entes parasitarios que se nutren desa forza. O panorama recente en España é boa proba diso.
A partir dese instante, a vía institucional, lonxe de supor unha extensión da capacidade política conseguida pola participación directa, é a maneira máis segura de desperdiciala. Quenes aseguran, por exemplo, que a mobilización morre en si mesma e que é necesario canalizala cara ás institucións para que consiga cousas concretas, toman a parte polo todo. O primeiro logro das mobilizacións é, frecuentemente, o cambio de paradigma político que lles permite exporse sequera "asaltar os ceos". Despois, este tipo de argumentos parte da base de que conseguir representación parlamentaria ou cargos municipais é un triunfo en si mesmo.
Este xogo de trileiros furta os logros da participación política directa, mediante a mobilización, e substitúeos polo espellismo da presenza institucional, enxalzada como vitoria, independentemente da súa efectividade posterior. Pero á súa vez, esta dinámica ten o efecto perverso de erosionar a propia mobilización da que se nutre. Por iso os partidos ruturistas acaban perdendo a súa base, ao cabo do tempo, unha vez que entran no xogo parlamentario. Por unha banda, o funcionamento da democracia electoralista esíxelles renunciar aos seus propios fundamentos para chegar a un número maior de votantes. Por outro, canalizan a forza transformadora da mobilización cara á engrenaxe parlamentaria: todo se supedita ao esforzo electoral e institucional, co que se desinfla a participación e, a longo prazo, desaparece a base de apoio que permitiu ao partido en cuestión romper a barreira da representación. É dicir, mal que lles a pesar dalgúns, estas dúas estratexias non son compatibles, porque a institucionalista acaba fagocitando á da participación directa.
Iso non quere dicir, desde logo, que apostar pola mobilización sexa un camiño de rosas. Non cabe dúbida de que a vía da participación directa presenta enormes dificultades, que en boa medida non se souberon resolver. É certo que entre saír á rúa a manifestarse, sen máis, e constituír un suxeito político e social colectivo media un abismo, que frecuentemente foi infranqueable. Pero se acaso, isto debe ser un acicate máis para dotarnos de ferramentas teóricas e prácticas que nos permitan completar este proceso e aproveitar as enormes forzas que desata a mobilización e a participación masiva. Non se trata, en ningún caso, de manter unha mobilización de forma indefinida, como alternativa ao parlamentarismo, algo imposible á vez que fútil, senón de asentar as bases da transformación social mediante a constitución deste suxeito político colectivo. Algo que só pode xurdir no seo da mobilización e que a esgota, superándoa, ao porlle un prazo limitado de realización. Iso si é saír a gañar.
En certo xeito, é comprensible que moitos dos que alentan estas loitas, fronte ás enormes dificultades que expón este proceso, déixense cativar polos cantos de sirena dos institucionalistas e o seu discurso prefabricado sobre as limitacións da participación directa. Pero tendo en conta que, a xulgar pola experiencia histórica global, tampouco o electoralismo é garantía de nada, máis nos valería conservar a potencia da mobilización correndo polas súas propias canles, antes que dirixila cara a unhas institucións nas que se sabe de antemán que vai a esmorecer. Non, tampouco a mobilización é unha vía rápida ou sinxela cara ao cambio, pero polo menos é a única que non aboca a un calexón sen saída.
Deixando aparte estes argumentos xerais, estas eleccións son, como diciamos ao principio, especialmente importantes no contexto español, porque representan un punto de inflexión na dinámica social. Ao ser esta a última votación nun ciclo electoral extenso que parece alargarse desde as europeas de 2014, vai ser o momento a partir do cal comprobaremos se se retoma a axitación social que viviramos até entón, ou se pola contra se pechou o ciclo e nos esperan outras tres décadas de paz social. Independentemente do resultado que arroxen as urnas, algo até certo punto indiferente, esta dicotomía vai ser a que de verdade vai definir o clima político dos próximos anos. Evidentemente, que as dinámicas sociais se dirixan nun sentido ou outro vai depender de moitos factores, ningún dos cales é controlable a priori. Pero polo que a nós respecta, como CNT, podemos asegurar que a nosa aposta segue firme pola participación directa, pola construción dunha verdadeira alternativa, baseada na autoxestión, a acción directa e a reivindicación do noso estatuto de clase obreira combativa.
Por iso, convidámosvos a todas a empezar 2016 xa en decembro, como un ano de reconstrución dos movementos sociais, de recuperación de todos os dereitos que perdemos os traballadores e as traballadoras nestes últimos tempos. Convidámosvos a non votar a ninguén nas eleccións e a participar, en cambio de todas as loitas reivindicativas, para recuperar ese xigante durmido que somos todas cando saímos á rúa. O primeiro paso é, como acto consciente, exercer a abstención activa. Por aquí si empeza o cambio.
