"Tristemente famoso". Foi a primeira vez que lin ou escoitei esa frase e, aínda que non entendía nada, nunca se me borraría da memoria. Viña na primeira páxina de El Progreso do 11 de marzo de 1965 no titular que compuxeran a cinco columnas: "El Piloto, forajido tristemente famoso, muerto por la Guardia Civil en Belesar". Do de "foraxido" nunca me lembrei, cousas de vida, até que agora repasei o titular.

Aquel xornal estivo moitos anos na mesiña de noite esquerda do Cuarto da Esquina. Era o único xornal que se gardou na miña casa e que rescataría moito tempo despois. Nin sequera os que mandaba o "tío Amador" desde Cuba resistiron a paso do tempo. Hoxe só me lembro da súa cor sepia, que falaban das "torturas do ditador Batista, de revolución e dun tal Fidel que, finalmente, entrara na Habana á fronte dun grupo barbudos...

Seguro que eses periódicos serviron para acender o lume. Pero o da morte do Piloto librouse e quedou alí acochado, ao carón dun colt que lle encontramos cargado ao meu avó Francisco cando morreu aos 94 anos, no dobre fondo. O nove larga tíñao debaixo da almofada.

Para min, O Piloto era o heroe dos contos que se relataban ao carón da lareira. Que me sabían a épica e afouteza e que poñían de moi mala zuna a miña avoa. Aos meus poucos anos non sabía moi ben se se trataba de alguén real ou se formaba parte do imaxinario colectivo como o Home do Saco ou o Vintuñas.

Era un "fuxido" que toureaba a Garda Civil, que se ría dela e sempre escapaba. Sabía que morreran O Recaré, O Gazapo, O Largo, O Carolo, O Segura... Que tamén aparecían nos relatos. Pero O Piloto aínda estaba presente, e non só nos contos. O Piloto non era un "fuxido" calquera. Era un xefe. Así o entendía eu polas narracións do meu avó, do meu pai, do Camilo Varela, do Pancho, do Tío Cubano.

Aquel día 11 de marzo xa primaveral, cando deron novas da morte do Piloto, teimei en que quería ir velo. Churumiquei, pedinlle ao meu pai, á miña nai e sempre escoitei o non como resposta.

Eu insistía en que ían todos, en que me podía levar o Ánxel na bicicleta, en que o mestre dixera que se podía ir, en que desde Chantada anunciaran que poñían coche de liña de balde...

A miña teima e a miña ladaíña rematou cando o meu avó me colleu por un brazo e me dixo moi serio: "Mira Alfonsiño, todos os que van alá van para aldraxalo, para cuspirlle ou pegarlle unha patada no cu agora que está morto. Así o decretou a Garda Civil. Ti non quererás facer iso, non?". Calei. "Pois si ti non o queres, mellor; eu tampouco cho ía permitir".

Afonso Eiré