Foto de xabierdiz (CC by/2.0) - Manifestaçom pola sanidade pública em Vigo.

O lugar será a Facultade de Medicina (aula Castelao). Rúa de San Francisco, s/n. 15782 Santiago de Compostela, ás 12h00, e asistirán representantes de AGAMFEC; Foro Galego de Inmigración; Médicos do Mundo; MEIGA, asociación de estudantes de medicina; SOS Sanidade pública; Confirmada a asistencia de representantes dos partidos políticos: Anova, BNG, EU, PSG e Podemos.

Cumpridos tres anos desde a aprobación do Real Decreto-lei 16/2012 de medidas urxentes para garantir a sustentabilidade do Sistema Nacional de Saúde e mellorar a calidade e seguridade das súas prestacións, medida adoptada de forma unilateral que supeditou a condición de cidadáns titulares de dereitos, á condición de asegurado, mercantilizando así o Dereito á Saúde.

As asociacións AGAMFEC, Amnistía Internacional, Foro Galego de Inmigración, Médicos do Mundo, Meiga, asociación de estudantes de medicina e SOS Sanidade Pública, veñen denunciando durante este tres anos a xestión desta medida que, na práctica supuxo a exclusión sanitaria de decenas de miles de persoas.

Coa Declaración pola Universalidade do Dereito á Saúde, os partidos políticos asinantes comprométense a incluír nos seus programas electorais medidas concretas que garantan o pleno acceso e dereito ao sistema sanitario de menores, embarazadas, vítimas de trata e solicitantes de asilo, respectando deste xeito os Tratados Internacionais que ratificados polo estado.

Declaración institucional pola Universalidade do Dereito á Saúde

Contexto O Consello de Ministros aprobou o 20 de abril de 2012 o Real Decreto-lei 16/2012 de medidas urxentes para garantir a sustentabilidade do Sistema Nacional de Saúde e mellorar a calidade e seguridade das súas prestacións polo que se puxo en marcha unha reforma estrutural do Sistema Nacional de Saúde. Con data de 4 de agosto de 2012, publicouse o Real Decreto 1192/2012 que desenvolve os requisitos e condicións das figuras de persoas aseguradas e beneficiarias do Sistema Nacional de Saúde.

Conforme ás cifras achegadas co Programa Nacional de Reformas de 2013 entregado ás institucións europeas, 873.000 tarxetas sanitarias de persoas estranxeiras residentes en España foron dadas de baixa ao entrar en vigor a norma. Nos dous últimos anos Médicos do Mundo recibiu a máis de 1.000 persoas inmigrantes que se viron afectadas por esta medida: ou ben, por non poder cumprir os requisitos administrativos para acceder a unha Tarxeta Sanitaria; ou por ser vítimas do caos e a desinformación que caracterizou a implantación da reforma sanitaria até o día de hoxe. Pola súa banda, a Sociedade Madrileña de Medicamento de Familia e Comunitaria (somaFYC) y YO sí Sanidade Universal documentaron a existencia de 319 casos de exclusión sanitaria só en seis meses, entre decembro de 2013 e xuño de 2014.

Esta situación agrávase como consecuencia da tremenda asimetría na aplicación do RDL a nivel territorial que acentúa a desigualdade no acceso á saúde. Así, fóra das dúas comunidades autónomas que mantiveron en vigor o acceso universal á saúde (Asturias e Andalucía), no resto do territorio atopamos un menú diverso de regulacións da cobertura sanitaria a persoas inmigrantes en situación administrativa irregular: oito comunidades crearon algún “programa complementario específico” ou regulación especial para ese colectivo (Aragón, Canarias, Cantabria, Cataluña, Estremadura, Valencia e Galicia); e cinco engadiron novas excepcións non contemplados no RDL (Castela e León, Illas Baleares, A Rioxa, Madrid e Murcia).

En Galicia, o programa galego de prevención social da saúde pública, que entra en vigor o 1 de setembro de 2012 (PGPSSP). As persoas con documentación identificativa valida e en vigor, que a partir do 1 de setembro de 2012 non teñan ou non poidan ter dereito a asistencia sanitaria pola modalidade de asegurado ou beneficiario e non poidan exportase a asistencia sanitaria desde o seu país de orixe poderán solicitar ser acollidas neste programa para recibir asistencia sanitaria. Esta vía dálles dereito a ser atendidos só en Galicia pero non terán recoñecido o dereito no resto do estado.

A través do traballo de campo e investigacións recentes, as asociacións que traballamos na defensa dos dereitos humanos, puidemos comprobar que, en Galicia, o dereito fundamental á saúde non está plenamente garantido para a poboación inmigrante nin para aqueles colectivos que sofren unha maior vulnerabilidade social. Existe desatención de casos contemplados nas excepcións do RDL, e polo tanto, con dereito á atención sanitaria e tamén hai barreiras ao acceso á atención para os casos que poderían acollerse a PGPSSP.

Así, atopámonos con moitos casos de persoas a quen se lles obriga a asinar un compromiso de pago previo á atención de urxencias; mulleres embarazadas a quen se lles nega o acceso ao seguimento do embarazo e o postparto; menores de idade a quen se rexeita o acceso á atención médica ou persoas con permiso de residencia por reagrupación a quen se lles nega a tramitación do Tarxeta Sanitaria.

A reforma sanitaria vai en contra dos obxectivos de loita contra a violencia de xénero e os compromisos internacionais en materia de dereitos sexuais e reprodutivos. Como consecuencia da exclusión no acceso aos servizos de Atención Primaria, reduciuse a capacidade de detectar casos de violencia de xénero desde o ámbito sanitario. Do mesmo xeito, péchase unha das vías de posible identificación de vítimas de trata de mulleres para fins de explotación sexual e outros fins. Aínda que no Real Decreto-lei contémplanse este tipo de casos como unha das excepcións con dereito á asistencia sanitaria, só ocorrerá se reciben autorización de residencia temporal por estar acollidas ao período de restablecemento e reflexión. Este requisito, ademais de restritivo, é inaplicable nun número moi elevado de casos; e incumpre a Directiva 2011/36/UE do Parlamento Europeo e do Consello de 5 de abril de 2011 relativa á prevención e loita contra trátaa de seres humanos e á protección das vítimas.

Por último, salientar como diferentes mecanismos de dereitos humanos europeos e de Nacións Unidas emitiron advertencias e recomendacións ao Goberno español sobre as consecuencias dos recortes en políticas sociais e, especificamente, sobre o impacto da reforma sanitaria nos grupos de poboación máis vulnerables.

O que perdimos O dereito á saúde queda reflectido na Constitución española no seu artigo 43, capítulo terceiro ("Dos principios reitores da política social e económica"). A sanidade é unha das competencias que poden ser delegadas ás comunidades autónomas, e son varios os Estatutos de Autonomía que recollen o principio de universalidade do acceso á atención sanitaria. Estatutos de Autonomía de Andalucía, (artigo 22.1), Aragón (artigo 14.1), Baleares (artigo 25.1), Castela e León, (artigo 13.2), e Cataluña (artigo 23.1). Non sendo este o caso de Galicia.

O Real Decreto Lei 16/2012 modifica a lei 16/2003, de 28 de maio, de cohesión e calidade do Sistema Nacional de Saúde e limita o acceso ao sistema de saúde que fora ampliado pola Lei Xeral de Saúde Pública 33/2011 a colectivos profesionais até entón excluídos do SNS.

Até a data, España áchase entre os países da CE con menor gasto sanitario co 9,3% do seu PIB segundo os últimos datos desta institución de 2011. Xa en 2009, España presentaba un gasto sanitario por baixo da media da CE. Este dato foi considerado por economistas da saúde como unha das bondades do Sistema Nacional de Saúde (SNS): ofrecer un servizo case universal a un baixo custo para as arcas públicas.

O SNS afronta grandes retos para asegurar a súa sustentabilidade e eficacia, pero a resposta a eles non pode significar a vulneración de dereitos humanos nin a ruptura do consenso político e social.

Compromisos os partidos políticos asinantes desta Declaración comprometémonos a levar a cabo todas as accións precisas que garantan a restitución efectiva do dereito universal á saúde para todas as persoas que viven en España en todos os ámbitos territoriais onde teñamos participación no goberno como resultado das próximas eleccións municipais.

Aseguramos que os nosos programas electorais para as eleccións municipais de 2015 conterán os seguintes compromisos:

• • Facilitar e presionar para a posta en marcha as medidas lexislativas, políticas e orzamentarias necesarias para restituír o modelo sanitario acorde co principio de Universalidade da asistencia sanitaria como contemplaba a lexislación española anterior ao Real Decreto-lei 16/2012; e eliminar as figuras de persoa asegurada e beneficiaria.
  • Desde o ámbito local, e mentres siga en vigor a actual lexislación, deseñar e difundir adecuadamente procedementos para garantir o cumprimento en todas as comunidades autónomas dos supostos aos que o Real Decreto-lei 16/2012 recoñece o dereito á asistencia sanitaria: a menores de idade, mulleres embarazadas, solicitantes de asilo e vítimas de trata de persoas en período de reflexión, e nos servizos de urxencias. Devanditos procedementos deberán asegurar que, en ningún caso, esas atencións sexan facturadas ou suxeitas á firma de compromiso de pago por parte das persoas usuarias.
  • Desde o ámbito local, e mentres siga en vigor a actual lexislación estatal, adoptar as medidas necesarias para combater a discriminación no acceso á saúde independentemente da situación administrativa das persoas; e pór fin de maneira inmediata ás prácticas de facturación pola atención de urxencias ás persoas inmigrantes sen tarxeta sanitaria até a situación de alta médica.
  • Presionar para a posta en marcha medidas de acceso aos servizos de saúde e prestación farmacéutica para as persoas inmigrantes excluídas do Sistema Nacional de Saúde (SNS), naquelas comunidades autónomas que non as dispuxeron aínda e en todos os casos, asegurarse de que se fan efectivas, baseadas en requisitos accesibles e alcanzables, especialmente para as persoas en situación administrativa irregular, sen recursos e/ou en especial situación de vulnerabilidade.