1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 (0 Votos)

130601 pestanaGaliza - Praça - A partir do 5 de Xuño o público poderá achegarse a parte da xenial obra do artista lugués Baldomero Pestana, no Museo do Pobo Galego. Un histórico da fotografía americana -conserva mais de 17.000 negativos-, debuxante, pintor, e un galego universal.


Escribira Vargas Llosa na altura de 1966: “aquí está, en efecto, todo: a verdade e a mentira do Perú, a riqueza e a pobreza de Lima. O insólito, o tenro e o odioso que nos rodea transparéntase suavemente nestas cartolinas animadas pola intuición certeira e a mirada profunda de Pestana. Non só sentiremos admiración e gratitude polo artista, tamén nos recoñeceremos un pouco mellor” e, Bryce Echenique, repenicara no 1982: “...non sei que dicir do asombro. Sinto ese efecto, ese interese por todo, ese desgarramento do tempo e a indiferenza da morte neste mundo que nos dá as costas, de tan natural. E, de novo, só atino a dicir que Pestana está como o pro-home sobreentendido (...) Que nada nin ninguén tenda un veo sobre isto”. Comentarios do tipo son tan só unha pequena escolma entre centos que poden atoparse en publicacións tan influíntes coma Le Figaro ou L´Express Magazine, fundamentalmente entre os anos 60´s e 90´s do século pasado, a unha beira e outra do Atlántico sobre a figura e a obra deste artista que “aspira ao Renacemento”, pero que é “contemporáneo”.

Co remate da primeira Guerra Mundial -en 1923- marchou do lugar de Pozos, na parroquia de Pena -Castroverde- un meniño de catro anos que se instalou coa familia na Arxentina fuxindo da miseria e dando comezo así á súa única e particular viaxe, que arrancou formándose e forxándose en oficios distintos e continuou baleirándose na súa completa dedicación -como fotógrafo profesional e despois de maneira artística- ao retrato, ao debuxo e maila pintura. A súa cámara captou a esencia de personalidades políticas ou artísticas do talle de Pablo Neruda, García Márquez, Nixon ou Roman Polanski, e outros moitos da intelectualidade latinoamericana coa que se relacionou e logo coa do efervescente Paris revolucionario de 1968. Moitos dos seus traballos publicáronse en revistas comaTimeEsquire ou Life. Traballou tamén para a axencia McCann-Erikson, así como para UNICEF ou a ONU.

En 1967 regresa a Europa, asentándose na capital francesa, onde continuou coa súa labor fotográfica dando axiña o salto á súa verdadeira paixón da infancia: a pintura. A selección das temáticas xunto a execución da técnica hiperrealista -desempeñada a lapis- só pode ser catalogada de maxistral e de sublime. Expuxo en galerías de Washington, Bruxelas, Rijeka -Iugoslavia-, Seúl, Boloña, Copenhague, Lima, o propio París....e agora, aos seus 95 anos, chega a Santiago de Compostela para “fechar o círculo” dunha extensa traxectoria vital na que puido mirar, con distintos ollos e ópticas, a Galiza anterior á II República, a axitación social e política da Arxentina dos anos 30´s, 40´s e 50´s, o Perú dos 60´s, a España franquista, ou o Maio francés e o que veu despois ata o seu regreso a Lugo fai menos dun lustro.  Pisou terras diferentes, ollando os mundos do mundo cos ollos dun neno. Aquel cativo que observaba timidamente pola fiestra da casa retornou á patria para sempre e agora ensínalle o que viu, interpretou, e fixou no maxín durante nove décadas. Un novo Ulises, coma o bautizara Darío Xohán Cabana ao coñecer de preto a súa historia.

É un home extremadamente culto e correcto no trato, que mantén o acento porteño. Humilde e descarado, de conversa extensa, profusa e profunda. Desprende humanidade, intelixencia e un sentido do humor francamente envexable. Un auténtico mozo de 95 tacos que gusta de conversar e de escoitar aos amigos e ás visitas que recibe con asiduidade, de pasear, ler, escoitar música e de estar informado sobre todo o que acontece na actualidade. Fai dous anos o xornalista Xabier R. Blanco dedicoulle un magnífico reportaxe para o desaparecido Xornal de Galicia xa difícil de recuperar, e hai uns días a axencia EFE publicaba en distintos medios outra pequena entrevista que se recolle aquí. Tamén a TVG, a conto da exposición da que falamos, dedicoulle uns minutos en A RevistaPraza conversou con el nun ton algo diferente ao habitual, na súa residencia actual en Bascuas -Lugo-

Que significa para ti expoñer no Museo do Pobo Galego?

A significación é importantísima, como podes imaxinar. Vir a Galiza despois de non vivir aquí desde os catro anos e atopar con que podo expoñer no museo máis importante, na capital, éncheme o corazón. Aínda que pareza unha frase feita.

Dime algúns motivos polos que recomendarías á xente que acudise a ver a exposición.

En xeral non me preocupo demasiado por isto. A xente vai. Sempre tiven bastante público, e tómoo como unha cousa natural. O que eu mostro a min impactoume e teño o rigor suficiente de poñer só o que pode ser interesante para un bo número de público, e non para un público inculto -enténdaseme ben- se non para as persoas que vaian facer reflexións profundas sobre todas as imaxes e o que estas suxiren.

Que foi o que máis estrañaches do teu país cando pisaches por vez primeira terra arxentina?

Teño lembranzas que non teñen moita explicación. Cando un é neno ve as cousas con certa poesía. En Buenos Aires recordo que miraba as rúas e os edificios con certo estupor: o Congreso e todo iso facíame unha especie de sensación...como se estivera nun segundo estado. Despois de saír de Pozos, imaxina! Observaba, pola Avenida de Mayo, a sucursal de España -e de Galiza-. A colectividade española mais importante era e é a galega. Pasabamos fronte a un negocio repleto de chourizos e queixos...asombrábame...¡cantos chourizos alí xuntos! Nunca vira tal. A raíz de que eu o dixen en galego, unha señora -parente que vivía alí facía moito- dicíame que para que me entenderan non podía falar mais na miña lingua. Os galegos en Buenos Aires tomábanos un pouco coma parvos, e iso non me gustaba. Aconselloume: “aquí non tes que falar en galego”. E eu repliqueille: “Anque non fale, ben me ven”. É unha anécdota, mais é un dos meus primeiros recordos.

Que imaxe tiñas de España e da Galiza en Arxentina durante o tempo que estiveches, e logo en Perú? Como evolucionou?

Eu a partir de determinada idade xa non funcionaba como galego. Xa me asimilara. Cando empecei a falar castelán -á maneira arxentina, xa de xeito local- deixei de sentirme español. Cando a Guerra Civil eu aínda tiña poucos anos pero xa estaba alí, claro. Toda a miña familia era galega e seguía vivindo no mundo e no imaxinario galego, que seguía sendo labrego. Podiamos comer a carne de vaca que quixeramos -e barata-, viño, etc...Pero Buenos Aires xa non era isto. A proba de que se sentían moi cómodos respecto á Galiza de antes é que nunca regresaban. Na Arxentina había Sociedades: “Federaciones de Sociedades Gallegas”. Todos os pobos tiñan unha: -“Hijos de Pol y alrederores”, “Castroverde y sus contornos”, etc...-. Estabamos moitos. Castelao estaba vivindo alí na época na que era eu un mozo. Tamén Bonifacio Sarille, e moitos outros. Eu era xastre, traballaba co meu tío e eran moi amigos. Apreciábao moito. Era un home moi interesante que fuxira a Portugal cando estalara a contenda. Naquela época había tamén falanxistas en Buenos Aires.

Pero xa antes da guerra, anos antes. E metían a xente presa porque a delataban, simplemente por falar, por ser inxenuamente simpatizantes comunistas que, por certo, eran minoritarios. Xa sabemos o que é un galego reaccionario: os serenos, sempre obedientes, submisos e pegados ao regulamento. Agora xa non atopo tanto ese tipo de galego, aínda que deben seguir existindo polo que se ve nas eleccións.

Nalgunha viaxe a España posterior, en Madrid, recordo aos gardas de rúa: a unha parella, nun parque, bicándose. Botábanlle unha “filípica”, e denunciábanos por escándalo público. E tamén actuaban de informantes da policía. Pola forma de falar sabía que eran galegos, e iso non me gustaba ren. Un galego con mando é inflexible. Mais isto é a parte negativa, xa sabemos que hai moitas outras moi positivas...Repara, entón, na imaxe que podía ter. Recordo tamén na Patagonia, alá na Tierra de Fuego, nos penais ¡A maioría dos gardiáns eran galegos! Eu aínda me sentía algo galego, pero iso molestábame. Eu era moi aberto e moi contrario a todo isto: ás prisións, etc...

Que cousas resultaron mais impactantes para ti na longa etapa latinoamericana?

Enlazando coa outra pregunta...cando tiña 18 anos estalara a Guerra Civil española. A todos nos afectou unha barbaridade. A proba é que un familiar que tiña e que lle gustaba moito cantar en galego, un dia, tan triste polas novas que chegaban de aquí e por todo o que pasaba dixo que non cantaba máis. Non tiña ánimo. Iso impresionárame. Preocupábame moito. Entrábanme moito as cousas da época, de aquí e de alí. Arxentina interesábame moito tamén porque historicamente pasaban cousas moi singulares, e en toda América: había moito anarquismo, fora a época de Sacco e Vanzetti. Había grandes manifestacións contra a condena....por este lado, politicamente había unha democracia verdadeira: diarios e prensa mais ou menos libre, xornais socialistas, comunistas, anarquistas... Recordo moito o xornal El Cuervo. Chamábanlle así polos curas. E recordo como os nenos, cada vez que vían un cura pola rúa berraban: ¡Cuervo, Cuervo! Esa etapa recórdoa porque había moita axitación obreira e sindical -sobre todo socialista e anarquista- e contra a Igrexa. E así, foron varias décadas...recordo moitas cousas. Pero aqueles primeiros anos lémbroos con especial intensidade e cariño.

Como ves hoxe a situación no continente no que tanto viviches? Cres que están mudando as cousas a mellor?

Para responder a esta cuestión habería que seguir o fío da cuestión anterior. Podo dicirche que Arxentina fora daquela un país moi democrático, con un 95% de alfabetización. As mestras e os mestres eran xente moi aprezada. Un orgullo que demostraban constantemente. Politicamente era a época na que xa Mussolini estaba no poder e o exército arxentino estaba empapado de esas ideas fascistas. Nos anos 30 fixeran un golpe de estado para depoñer o goberno democrático e colocar aos conservadores. O goberno militar que houbo, fascista e admiradores de Mussolini...Iso marcounos moito porque non houbo máis eleccións libres. Sempre manipuladas. Comezaron detencións, etc...

Eses gobernos militares -vivín varios- imbuídos de patriotismo falsamente patriótico foron usurpadores: quitáronlles territorios aos indios, etc.. Incluso un destes gobernos instituíu un timbre en homenaxe ao exército que foi á Patagonia a exterminar indios e a recluílos en reservas...

Pero en relación á pregunta...actualmente? As cousas moito-moito non mudaron. Pero a través da súa entrada descarada na vida política os militares desacreditáronse e agora non soe haber tantos golpes militares, mais sabemos das argucias que usan os políticos para subir ao poder.
Desde hai bastante tempo, que fixeron tantas...con Perón...que gobernou coma un ditador -pero por eleccións limpas e lexitimado polo pobo!-. A demagoxia forma parte dos discursos e actuacións en Latinoamérica. Non hai peor cousa para un pais que estar gobernado por un demagogo. Eu sempre fun escapando de ditaduras. Quería marchar da Arxentina onde despois, cunha suposta revolución democrática guiada por militares, os que ían vir e gañar xa adoptaran a actitude populista e demagóxica de Perón. Naquel intre dinme conta que aquelo non se ía xa a compoñer nunca, pero xa estaba no Perú, onde a situación era outra. Marchei do Perú e houbo dous golpes....por iso que as cousas poden mudar algo, mais non moito...non o suficiente.

Como foi o regreso a Europa e que supoñía para ti no persoal e no profesional? Como viviches os acontecementos de Maio de 1968?

Chegar a Europa era una vella ambición. Ir a Francia o era, aínda que tiñan mala fama os franceses: de orgullosos, arrogantes, etc...pero primeiro estiven en España viaxando, coñecendo a España franquista. Aínda que eu dediqueime, sobre todo, a ver a España de sempre: os museos, as cidades, Andalucía, etc, etc...Cando cheguei a Francia xa pedira ser inscrito na Universidade para aprender francés mentres que ela -a miña muller, Velia- fora a aprender inglés a Inglaterra. En Francia sentía que me podían botar, pero quería quedarme para sempre. España estaba horrible porque era moi gris. As mulleres -que para min foron sempre moi importantes- todas en traxe de dúas pezas, co mesmo peiteado. Era todo moi triste, e gris. Os españois estaban moi reprimidos e cheos de complexos e problemas de todo tipo, desde o meu punto de vista. Eran cousas moi negativas para min e a miña forma de ser. Lima, naquel momento, era unha cidade moito mais aberta e moderna que Madrid, por poñer un exemplo. Case toda Latinoamérica era moito mais des-prexuizada.
Maio do 68? aquelo foi formidable. Estaba na gloria. Era, no fondo, un movemento anarquista e libertario -os comunistas estaban en contra- e eu vivía lonxe do centro, sen embargo fun a pé e andabamos pola Universidade entre os estudantes, acudindo aos actos e mitins, na Sorbone...

Non houbo unha gran represión nin demasiado castigo, só un estudante morto. Aínda que si usaban gases lacrimóxenos e esas cousas. De Gaulle desaparecera e os estudantes e obreiros sentían que gañaran a Revolución. Folgas, mitins nas rúas e nas Universidades, amigos meus participando moi activamente, moita reunión, o transporte todo paralizado... Si a cousa continuaba con esa intensidade pensaba que ao mellor teriamos que irnos porque non sabiamos como podía rematar todo aquelo pero apareceu De Gaulle, e fixo o que fixo. Foi unha eclosión de creatividade e de multitude de cousas, e unha liberación sexual incrible, tamén. Foi formidable...

Algúns dos temas da túa obra son de claro contido social: pobreza-excluídos, a represión, tamén as tradicións e a cultura, pero tamén a xuventude e a beleza da muller como máximo expoñente de esta. Se fixeras unha retrospectiva das túas vivencias. A cales destes temas lle darías mais importancia na túa vida con que quedarías?

Coa beleza. Coa muller. De todos estes temas, coa muller. Pero non só fisicamente, se non como superioridade de xénero. Para min foron e son o mais importante -e que me perdoen os homes-. Foron sempre retardadas e non postas en valor, por culpa das relixións...elas tomarán o poder algún día.

Que significa para ti hoxe Revolución?

Perdeu boa parte do seu significado. Non sabería dicir ben xa a que e a quen serviría, pois xa non é marxista nin anarcosindicalista ou libertaria... así que, Revolución non, non me di xa moito hoxe en día. Como xa teño unha idade extrema, deixo para os que vindes a forma de darlle contido. Moi optimista non son, a verdade, pero a humanidade ten o instinto de sobrevivir. Agora xa non me preocupo moito, os que veñan terán que arranxalo eles. Eu xa as pasei, e bastante ben, despois de todo. Afastado de guerras...

Para ti é fundamental a Liberdade. Cres que está atravesando polo seu mellor momento? Hai riscos de retrocesos importantes neste sentido?

O perigo da perda da liberdade sempre está aí. E sempre está nos movementos reaccionarios e nos partidos populistas. As multitudes teñen sempre unha proporción non menor de ignorancia e están suxeitos a entusiasmarse coas lindas palabras demagóxicas. A clave está en que non souberon educar á xente baixo os ideais democráticos, e falo especialmente de España. Desde a escola. Pero tamén en Arxentina. Incluso coñecín xente anarquista alí que dicía que estaba con Perón porque el faría o que sempre levabamos buscando. A clave da liberdade está na educación.

Que lugar do mundo foi no que te sentiches mais a gusto e mais libre?

O país que mais me gustou foi Francia. Pero por moitas razóns. Pero, por exemplo, alí ata os gobernos conservadores eran moito mais democráticos que, por dicir outros, os conservadores aquí. Pero moito mais. A educación era boa, polo menos ata os últimos anos. A xente fala moi ben, sabe desenvolver moi ben argumentos e as súas ideas. Os políticos conservadores ata poden ser tipos ben simpáticos cos que discutir e debater sobre ideas e ideais, con respecto, e aprendendo.

En que consistiu, ou consiste, para ti, a felicidade?

Eu tiven moita sorte na vida. Todo me saíu moi ben, aínda tendo as miñas cousas. Ademais se me comparo con outras persoas ás veces pregunto quen aliñou os acontecementos para que todo saíse así. Posiblemente fora eu mesmo. Creo que buscar iniciativas e motivacións, viaxar, coñecer mundo, buscar tamén as cousas dentro de nós mesmos nos libros, na música e nesa vida interior que aporta actividade repórtanos moita felicidade. A Cultura é o máis importante, o que tería que difundirse máis e ter estímulos enormes por parte dos gobernos. Todo o contrario ao que está acontecendo. Pero non só na liña de acumular coñecementos. Na Cultura está boa parte da felicidade. Eu, por exemplo, fora un entusiasta daquela idea de Europa, de todo o que se progresou. A creación de Europa era unha idea formidable, tomeino case que coma un milagre -unha moeda, fóra fronteiras, paz, certo nivel de benestar- pero mira agora... Canto hai que sufrir para que os inimigos non o rouben todo outra vez!


Diário Liberdade é um projeto sem fins lucrativos, mas cuja atividade gera uns gastos fixos importantes em hosting, domínios, manutençom e programaçom. Com a tua ajuda, poderemos manter o projeto livre e fazê-lo crescer em conteúdos e funcionalidades.

Microdoaçom de 3 euro:

Doaçom de valor livre:

Última hora

Publicidade
Publicidade
first
  
last
 
 
start
stop

Quem somos | Info legal | Publicidade | Copyleft © 2010 Diário Liberdade.

Contacto: info [arroba] diarioliberdade.org | Telf: (+34) 717714759

Desenhado por Eledian Technology

Aviso

Bem-vind@ ao Diário Liberdade!

Para poder votar os comentários, é necessário ter registro próprio no Diário Liberdade ou logar-se.

Clique em uma das opções abaixo.